Urban Larsson. Naar het leven geschilderd

25 april 2017

Een hedendaagse kunstenaar in een 19de-eeuwse ambiance.

Van 26 april t/m 18 juni 2017 is in De Mesdag Collectie Den Haag Urban Larsson. Naar het leven geschilderd te zien: een tentoonstelling waarin het levensechte werk van schilder Urban Larsson (1966, Stockholm) centraal staat. Larsson verwierf onder andere internationale erkenning met diverse prestigieuze portretopdrachten.

Er worden in de tentoonstelling meer dan veertig schilderijen getoond van de Zweedse kunstenaar, waaronder verschillende landschappen, stillevens en portretten van onder meer prominenten als Wim Kok, koningin Silvia van Zweden en voormalig Kamervoorzitter Gerdi Verbeet. Tevens hebben twee nog nooit vertoonde voorstudies van ons koninklijk paar een plek gekregen in de presentatie.

Naast zijn schilderijen worden ook Larssons kunstenaarsbenodigdheden tentoongesteld, zoals zijn verfmateriaal en pigmenten, en wordt middels een korte documentaire meer uitgelegd over de werkmethodes van Larsson. Urban Larsson. Naar het leven geschilderd laat zien hoe een hedendaagse kunstenaar, zoals Larsson, wordt geïnspireerd door klassieke schildertradities.

Eeuwenoude traditie

De van oorsprong Zweedse kunstenaar Urban Larsson (1966, Stockholm) woont al meer dan 25 jaar in Amsterdam maar volgde zijn opleiding in Florence, in de Studio Cecil & Graves: destijds de enige plek in Europa waar eeuwenoude tradities werden doorgegeven. Dit betekent bijvoorbeeld dat er wordt geschilderd naar ‘levend model’ volgens de zogeheten ‘sight-size’ methode. Hierbij observeert de schilder het model en doek vanaf een bepaalde afstand, waardoor hij het geheel kan overzien.

Voor een portret op ware grootte wordt het model direct naast het doek geplaatst. De schilder loopt heen en weer om het model en schilderij van een afstand te kunnen observeren en vergelijken. Op het moment dat er wordt geschilderd, werkt de kunstenaar uit zijn geheugen. Alleen door afstand te nemen kan de schilder zien wat het effect is en wat zijn volgende verfstreek moet zijn.

Vangen van een karakter

Larsson portretteert al zijn modellen volgens bovengenoemde sight-size methode. Hij gebruikt geen foto’s, behalve als het gaat om een post-mortem portret. In meerdere sessies van ruim twee tot drie uur bouwt Larsson een hechte band op met zijn model. De intensieve sessies en gesprekken helpen de schilder om het model echt te leren kennen.

Edwin Becker (hoofdconservator tentoonstellingen): “Larsson is gebiologeerd door het karakter van zijn model en slaagt erin dat subtiel vast te leggen op het doek.” Dit werkproces leverde al veel bijzondere composities op van zowel bekende als minder bekende mensen. De meeste portretten maakt Larsson in zijn studio op het Prinseneiland in Amsterdam, wat het voormalig atelier is van de bekende Nederlandse kunstschilder George Hendrik Breitner (1857 – 1923).

Larsson: “Wim Kok kwam voor de poseersessies op de fiets naar mijn oude atelier. Dankzij zijn sympathieke persoonlijkheid verdween de druk die ik voelde al snel. Aanvankelijk was hij wat sceptisch over het aantal poseersessies dat nodig was. Dat verdween toen hij mijn werkproces begreep en kon volgen dankzij een spiegel die ik achter mij geplaatst had.”

Afgewogen composities ‘en plein air’

Voor het schilderen van zijn landschappen werkt Larsson alleen in de buitenlucht, ‘en plein air’. Dit vooral om het spontane contact met de natuur te ervaren. Larsson: “Ik schilder altijd 'en plein air' om het licht en de kleuren zo goed mogelijk te vangen en om mijn eigen interpretatie van wat ik buiten ervaar mee te geven.”

Ook voor het schilderen van zijn landschappen wordt Larsson beïnvloed door schildertradities uit het verleden. Zo kwam het en plein air schilderen op in de jaren dertig van de 19de eeuw. Vanuit het kunstenaarsdorp Barbizon trokken schilders toen naar het nabijgelegen bos van Fontainebleau om er de natuur vast te leggen.

De Mesdag Collectie beschikt over een omvangrijk aantal werken van deze School van Barbizon. Hieronder behoren ook een groot aantal schilderijen van Charles-François Daubigny, één van Larssons belangrijkste inspiratiebronnen. Larsson: “Daubigny’s composities zijn vaak heel eenvoudig en tegelijkertijd zeer sterk. Zijn werk straalt enkel de natuur uit.” Deze invloed zie je duidelijk terug in het werk van Larsson.

Van het koninklijk paar tot familieportretten

De tentoonstelling Urban Larsson. Naar het leven geschilderd toont circa veertig werken van de Zweedse kunstenaar, waaronder een behoorlijke selectie portretten. Zo wordt onder meer een portret van Wim Kok tentoongesteld en ook voormalig Kamervoorzitter Gerdi Verbeet, acteur/schrijver/regisseur Hans Croiset en de Zweedse koningin Silvia hebben een plek gekregen in de tentoonstelling. Opvallend in de presentatie zijn verder de studies van koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Deze twee studies werden gemaakt ter voorbereiding van de twee levensgrote staatsieportretten die in Sociëteit De Witte te zien zijn.

Naast verschillende bekende figuren toont Urban Larsson. Naar het leven geschilderd ook minder bekende persoonlijkheden. Indrukwekkend is bijvoorbeeld het familieportret van de familie Brown. Deze privéopdracht voor de uit Louisville afkomstige familie bestond uit zeventien levensgrote portretten en één afsluitend schilderij waarop de hele familie samen te zien is. Larsson schilderde dit afsluitende werk in het interieur van zijn eigen atelier en alle individuele portretten zijn in zijn geheel, met lijst, erop afgebeeld. Een unieke en vindingrijke samenstelling.

Schilderachtige landschappen en serene stillevens

Naast zijn portretten worden in de tentoonstelling ook een aantal landschappen tentoongesteld. Het zijn vaak dromerige vergezichten, gemaakt op schilderachtige plekken. Zo schilderde Larsson meerdere werken in Toscane en was ook de zinderende hitte van de Provence het decor voor één van zijn schilderijen die nu in de tentoonstelling te zien zal zijn.

In Larssons stillevens is, net zoals bij zijn landschappen, de compositie het meest belangrijk. Alle onderdelen op het schilderij passen bij elkaar en overstemmen elkaar niet. Het oog mag volgens Larsson ‘niet blijven hangen op scherpe vormen of details’.

Op zijn stillevens zijn vaak alledaagse voorwerpen afgebeeld, zoals een bos gele narcissen of een compositie van vers fruit met een vaas of schaal. Een aantal van deze serene stillevens hangt vanaf 26 april in De Mesdag Collectie.

Documentaire en materialen

Naast zijn schilderijen wordt in de tentoonstelling een tien minuten durende documentaire vertoond waarin Urban Larsson zelf uitlegt hoe hij precies te werk gaat. We zien hem middenin de natuur met zijn palet en ook zijn traditionele werkmethodes worden besproken.

Tot slot worden er verschillende kunstenaarsbenodigdheden van de schilder gepresenteerd in vitrines, zoals zijn verfmateriaal en pigmenten. Ook hierin werkt Larsson volgens de traditie. Hij maakt veel van zijn olieverf zelf waardoor hij de verf door en door kent. Hierdoor kan hij elke gewenste variatie en dikte maken.

Hedendaagse schilder geïnspireerd door vroeger

De tentoonstelling Urban Larsson. Naar het leven geschilderd laat in zijn totaliteit zien dat ook hedendaagse kunstenaars nog altijd geïnspireerd worden door 19de-eeuwse meesters. Edwin Becker (hoofdconservator tentoonstellingen): “In De Mesdag Collectie tonen wij onder meer werken van meesters als Hendrik Willem Mesdag en Charles-François Daubigny. Urban Larsson is een hedendaagse schilder die traditionele schildertechnieken gebruikt en inspiratie vindt bij deze schilders. Dat is vrij uniek en daarom past zijn werk ook zo goed bij De Mesdag Collectie.”