22 maart 2024
Natuur, schilderkunst en poëzie komen samen in de tentoonstelling 'Sprekende bomen. Een ode aan onze bedreigde natuur', met werken van de Nederlandse schilder Christiaan Kuitwaard (1965) en schrijver Jan Kleefstra (1964). De tentoonstelling is van 22 maart t/m 21 juli 2024 te zien in De Mesdag Collectie in Den Haag.
Er zijn vele redenen om van onze bossen en bomen te houden. Zo bezoekt de een graag het bos om op adem te komen, vindt de ander er energie of juist rust en komt een derde er om de natuur te bewonderen. Maar de groene pilaren die ons van leven voorzien, worden bedreigd.
Haagse School
Ongeacht de weersomstandigheden gingen Kuitwaard en Kleefstra vier seizoenen lang elke week op pad. Om de beurt kozen ze een bos, meestal in de buurt van hun woningen in Noord-Nederland. Ze werkten steeds ruim een uur in stilte en gaven zich daarbij volledig over aan de natuur. Het resultaat is zowel een waarschuwing tegen de verdwijnende bossen als een ode aan de schoonheid en ‘wijsheid’ van onze bomen.
De werken van Kuitwaard en Kleefstra worden in Sprekende bomen. Een ode aan onze bedreigde natuur gepresenteerd in de context van kunstwerken uit De Mesdag Collectie die zijn gekozen door de kunstenaars zelf. Kuitwaards werkwijze sluit goed aan bij die van de schilders van de Haagse School. Zij werkten net als hij graag buiten en hadden oog voor de natuur. Ook deze kunstenaars legden landschappen vast in een tijd van snel oprukkende industrialisatie waarin de natuur rap moest inbinden.
‘Misschien moeten we het begrip ‘natuur’ inwisselen voor het allesomvattende begrip ‘leven’. Wij maken samen met miljoenen andere verschijningsvormen deel uit van dat leven, leven is dus diversiteit. Als je de diversiteit verwoest, verwoest je het leven.’ - Christiaan Kuitwaard
Boswerk
In 2023 publiceerden Kuitwaard en Kleefstra samen met schrijver Annelies Henstra al hun artistieke indrukken in het boek Boswerk. Over het verlies van bomen en bos in Nederland. Voor dit project schilderde Kuitwaard 56 olieverfschilderijen in de buitenlucht met sfeervolle kleuren. Dit deed hij in een scala aan stijlen en vanuit verschillende perspectieven. Kleefstra schreef poëtische teksten over de verdwijnende biodiversiteit en onze verbondenheid met wat leeft.
Op sommige schilderijen in de tentoonstelling zijn bomen afgebeeld die zijn gered van dreigende kap. Een voorbeeld hiervan zijn de bomen langs de tweehonderd jaar oude beukenlaan van kasteel Broekhuizen in Leersum, die enkele jaren geleden bijna werden gekapt. Dankzij een actiegroep die het beheer op zich nam, staan de bomen er nog. Kuitwaard heeft de beuken springlevend vastgelegd.
Andere werken laten zien wat het resultaat is van boomkap. Voor hun laatste wekelijkse sessie in de bossen keerden de kunstenaars terug naar Ketliker Skar in Friesland, waar ze de eerste dag aan het project begonnen. Ze troffen volgens Kleefstra een slagveld aan. Toch blijft hij hoopvol. Zijn tekst eindigt dan ook met de volgende woorden: ‘Dat is wat het leven doet. Almaar door. Zo eenvoudig is het.’
‘Het mooiste bos is een bos waarin je kunt verdwalen. Als de moed opraakt, de pen leeg is en het duister nadert. Als je een moment van overgave voelt en het leven plots eindeloos lijkt te zijn. Als flarden zonlicht hier en daar op de grond vallen en de bomen je vertellen dat alleen het leven je kan overkomen. Je bijna roekeloos wordt en toch voortdurend een beetje bang blijft, omdat je al de geluiden nog niet vertrouwt. Het bos toch niet eindeloos blijkt als je maar rechtdoor blijft lopen. En je ’s avonds in bed nog natrilt van de overweldiging die je maar nauwelijks in staat was te verdragen.’ - Jan Kleefstra