6 maart 2018
De bijzondere collectie Japanse toegepaste kunst van Mesdag: van samoeraizwaarden en Satsuma-vazen tot kleurrijke keramiek en bronzen kraanvogels. Tentoonstelling in De Mesdag Collectie van 7 maart t/m 17 juni 2018.
Toen in de tweede helft van de 19de eeuw het verzamelen van Japanse kunstvoorwerpen een rage was in West-Europa, deed zeeschilder en kunstverzamelaar Hendrik Willem Mesdag hier enthousiast aan mee. In de jaren rond de opening van zijn museum in 1887 kocht Mesdag meer dan 140 Japanse objecten, variërend van kleurrijke keramiek tot samoeraizwaarden.
In de tentoonstelling Mesdag & Japan. Het Verre Oosten verzameld wordt een groot aantal hoogtepunten van deze collectie in de context van de tijd geplaatst: samen met historische documenten en enkele bijzondere bruiklenen wordt zo de gehele periode van de fascinatie voor Japan in Den Haag gepresenteerd. Van de periode vóór 1854, toen Nederland nog de enige westerse handelspartner van Japan was, tot de decennia erna, toen het eilandenrijk zijn grenzen openstelde en in Europa een ware Japanrage ontstond.
Het is voor het eerst dat een tentoonstelling wordt gewijd aan Mesdags bijzondere verzameling Japanse toegepaste kunst. Een van de topstukken uit de collectie is een zeldzame grote schaal, gemaakt van Arita-porselein, waarop een Japanse porseleinfabriek is afgebeeld. De verschillende voorstellingen op deze schaal lezen bijna als een stripverhaal. Ook wordt voor het eerst een vaas van Satsuma-aardewerk uit Mesdags verzameling samengebracht met de prent die de basis vormde voor de voorstelling op de vaas.
Mesdag & Japan. Het Verre Oosten verzameld is te zien in De Mesdag Collectie in Den Haag van 7 maart t/m 17 juni 2018.
Samenstelling van de tentoonstelling
In totaal worden in Mesdag & Japan 60 werken getoond, waarvan 48 objecten uit de eigen collectie. De Japanse objecten worden in de context van Mesdags tijd geplaatst door ze te tonen naast historische documenten en foto’s die laten zien hoe de objecten in het atelier en woonhuis van de kunstenaar-verzamelaar waren opgesteld.
De tentoonstelling vertelt in drie hoofdstukken over de Japanrage in Mesdags leefwereld, beginnend met de vroege interesse voor Japan in Den Haag. Vervolgens wordt de ongekende populariteit van Japanse kunst bij Mesdag en zijn omgeving belicht, en tot slot is er aandacht voor de invloed van Japanse kunst op laatnegentiende-eeuwse Haagse keramiek, die Mesdag ook verzamelde.
In de ban van Japan
Japan was voor het westen eeuwenlang een mysterie, omdat het land zijn grenzen maar minimaal openstelde. Nederland was van 1639 tot 1854 het enige westerse land dat met Japan mocht handelen en had daarom een unieke band met het land. Hierdoor waren Nederlanders al enigszins bekend met Japanse kunstvoorwerpen. In Den Haag werd al vanaf 1816 Japanse kunst tentoongesteld in het Koninklijk Kabinet van Zeldzaamheden (nu het Mauritshuis). In de tentoonstelling zijn een porseleinen karper en een wierookbrander te zien (bruiklenen van het Rijksmuseum Amsterdam) die hier ooit waren opgesteld.
Ook in de populaire Groote Koninklijke Bazar (aan de Zeestraat tegenover Mesdags Panorama, op loopafstand van zijn woonhuis en museum) waren de zalen gevuld met exotische en Japanse voorwerpen.
Hoogtepunten uit Mesdags collectie Japanse toegepaste kunst
Mesdag kocht veel van zijn Japanse voorwerpen bij de Haagse kunsthandel E.J. van Wisselingh & Co. Hij plaatste de stukken in zijn museum, woonhuis en atelier. Hoogtepunten uit zijn verzameling die in Mesdag & Japan gepresenteerd worden, zijn een samoeraizwaard uit een van de beste smederijen van Japan, twee levensgrote bronzen kraanvogels en een zeldzame grote schaal van Arita-porselein die als een soort stripverhaal is beschilderd met voorstellingen van het productieproces van porselein. Deze ‘Nachtwacht van De Mesdag Collectie’ zal prominent in de tentoonstelling te zien zijn.
Ook wordt een vaas getoond van bontgekleurd Satsuma-aardewerk met daarop scènes uit het leven van de krijger Endo Morito. Deze voorstelling is door de keramist zeer precies overgenomen van een houtsnede uit een album van Katsushika Hokusai (Rijksmuseum Amsterdam). In Mesdag & Japan zijn de vaas en de prent voor het eerst naast elkaar te zien.
Invloed op Haagse kunstenaars
De fascinatie voor Japan drong ook door tot de beoefenaars van toegepaste kunst in Den Haag. Zij maakten onder meer in Museum Mesdag kennis met Japanse kunstvoorwerpen. Bij de Haagse Plateelbakkerij Rozenburg werd door kunstenaars als Theo Colenbrander keramiek gemaakt die duidelijk invloeden vertoont van de Japanse kunst, met typisch Japanse onderwerpen, gestileerde motieven en de Japanse techniek van glazuren. Mesdag was aandeelhouder van Rozenburg en verzamelde als een van de eersten het werk van Colenbrander. Colenbranders werk en dat van andere Haagse kunstenaars is ook te zien in Mesdag & Japan.
Publicatie
Bij de tentoonstelling verschijnt de publicatie Mesdag & Japan, geschreven door Renske Suijver met medewerking van Bram Donders. Dit boek is het eerste deel in de serie De Mesdag Collectie in focus.
Van Gogh Museum ook in de ban van Japan
Gelijktijdig met Mesdag & Japan. Het Verre Oosten verzameld vindt vanaf 23 maart 2018 in het Van Gogh Museum de tentoonstelling Van Gogh & Japan plaats. Beide tentoonstellingen tonen de invloed van Japan en de populariteit van het japonisme op de beeldende kunst in de 19de eeuw. De Stichting Van Gogh Museum beheert sinds 1990 ook De Mesdag Collectie.
Mesdag & Japan. Het Verre Oosten verzameld wordt mede mogelijk gemaakt door Stichting Elise Mathilde Fonds.
