Hendrik Willem en Sientje Mesdag verzamelden vooral wat zij mooi vonden. En dat was meer dan alleen schilderijen. Zo verzamelden ze keramiek van de Haagse ontwerper Theo Colenbrander en Aziatische kunstnijverheid.
Overvol
Het huis van de Mesdags hing overvol met schilderijen. Maar er stonden ook overal aardewerk, porselein, brons en koperwerk. Ondertussen was de inrichting van het woonhuis ook nog ultra-modern – volgens een vriendin was het huis van de Mesdags ‘zelf een kunstmuseum’.
Matgoud en japanlak-rood
De Mesdags lieten hun woonhuis inrichten door Theo Colenbrander. Die ontwierp een interieur met muren in matgoud en een sierrand in paars en lichtgroen. Op de vloer lagen tapijten in ‘vrolijke lichte bloemenkleuren’. Waarschijnlijk bedacht Colenbrander ook het ‘japanlak-rood’ geschilderde trappenhuis, waar bezoekers zich altijd zo over verwonderden. Het was zijn lievelingskleur.
Kasten vol keramiek
De Mesdags waren enthousiaste keramiekverzamelaars – de kasten in hun huis stonden vol met bijzonder keramiek. Op de kast rechts zie je aardewerk van de Haagsche Plateelbakkerij Rozenburg. Hendrik Willem en Sientje hadden zelfs aandelen van Rozenburg. Bij die platteelbakkerij werkte Theo Colenbrander als ontwerper – ze waren dol op zijn werk.
Voorsalon naast Mesdags atelier, ca. 1915
Zijkamer in het huis van de Mesdags, ca. 1915
Achterkamer op de eerste verdieping, naast Mesdags atelier, ca. 1915
Theo Colenbrander, Kaststel 'Pauw', 1888
Excentrieke ontwerpen
Theo Colenbrander maakte behoorlijk excentrieke ontwerpen met uitbundige, kleurrijke decoraties. Zoals dit vijfdelige kaststel, dat als pronkstuk bovenop een kast kon staan. Colenbrander gaf zijn ontwerpen wonderlijke namen, zoals torenpul of tulbandvaas. Dat waren vaak speelse verwijzingen naar de architectuur, of naar Azië. Dit vijfdelige kaststel kon als pronkstuk bovenop een kast staan en is gedecoreerd met pauwenveren.
Theo Colenbrander, Wandbord met stervormig decor, 1888
Echte liefhebbers
Het aardewerk van Colenbrander was alleen te koop bij Plateelbakkerij Rozenburg. Maar er was niet veel vraag naar zijn kostbare ontwerpen – na vier jaar stopte de fabriek met de verkoop ervan. De Mesdags hadden dus weinig concurrentie en kochten in korte tijd zo’n 165 van Colenbranders ontwerpen. In 1888 zelfs met tientallen stukken tegelijk, waarschijnlijk speciaal voor hun nieuwe museum.
‘Wij bewonderen de vazen, bekers, pullen en schotels van den Heer COLENBRANDER om de groote oorspronkelijkheid en nieuwigheid, de nu eens fijne, dan schitterende kleuren, de fantasie en de schoonheid, waardoor deze werken een nieuw verschijnsel in de geschiedenis der faience zijn.’
C. Bisschop, J. Bosboom, J. Israëls en H.W. Mesdag in een aanbevelingsbrief voor de Haagsche Plateelbakkerij Rozenburg, december 1886
Nieuw procedé
Plateelbakkerij Rozenburg gebruikte een nieuw procedé, waarbij verschillende kleuren tegelijk onder één laag glanzend glazuur werden gebakken. Daardoor werden die kleuren prachtig fel en contrastrijk. Maar soms liepen de kleuren bij dat nieuwe procedé wel een beetje door elkaar.
Hun tijd vooruit
Met hun liefde voor Colenbranders aardewerk waren de Mesdags hun tijd ver vooruit. Tijdgenoten wisten vaak niet wat ze aan moesten met al die opvallende kleuren, vormen en decoraties. Colenbrander was zich daarvan bewust en zei dat hij ontwierp voor
‘de menschen die over 30 jaar zullen leven’.
Detail uit Torenpul Pauw van Theo Colenbrander
Theo Colenbrander, Wandbord 'Kool', 1886
Theo Colenbrander, Tulbandpul 'Groen patroon', 1888
Japanse kunst
De Mesdags verzamelden ook veel Japanse voorwerpen, vooral van porselein en brons. Dat was populair onder verzamelaars, sinds Japan in 1854 zijn deuren had opengezet voor het Westen. Onder verzamelaars werd het mode om Aziatische voorwerpen te combineren met eigentijdse schilderkunst. En dat is precies wat de Mesdags deden.
Kraanvogels
Deze twee reusachtige bronzen kraanvogels waren echte blikvangers in de verzameling van de Mesdags. Kraanvogels staan in Japan symbool voor huwelijksgeluk en een lang leven, omdat ze altijd bij dezelfde partner blijven. Van deze beelden weten we dat ze speciaal voor de export zijn gemaakt – de poten zijn afschroefbaar. Dat vervoert makkelijker.
onbekend/unknown, Dekselvaas met decor van scènes uit het verhaal van de Heike, 1899
Japanse vaas
Philip Zilcken schreef in 1905 de eerste catalogus van Museum Mesdag. Hij haalde er iemand van de Japanse ambassade bij, die hem hielp bij het identificeren van de Japanse stukken in de collectie. Zoals deze grote vaas met scènes uit een oud Japans verhaal.
‘de ware man van smaak waardeert elke uiting van het schoone’
Philip Zilcken over Mesdag, in Museum Mesdag, Catalogus der schilderijen, teekeningen, etsen en kunstvoorwerpen, 1905
West-Azië
Net als Oost-Azië had ook West-Azië een grote aantrekkingskracht op kunstminnend Europa. Ook Hendrik Willem en Sientje waren geboeid en kochten voorwerpen uit landen zoals het huidige Syrië en Iran. Daar kwamen rijk gedecoreerde voorwerpen vandaan, die in Nederland populair werden dankzij de Wereldtentoonstelling die in 1883 in Amsterdam werd gehouden.
Duivelskop
Veel van de voorwerpen in de collectie van de Mesdags hebben een heel eigen geschiedenis of verhaal. Zoals deze staf met duivelskop, een gorz in het Perzisch. De staf hoort bij de rituele uitrusting van een derwisj. De Mesdags lijken niet veel kennis te hebben gehad van de betekenis van dit soort objecten – het was hen waarschijnlijk vooral te doen om de esthetische waarde.
onbekend/unknown, Rituele staf van een derwisj, 0
Tegels uit Damascus
In 1887 deed Hendrik Willem Mesdag een grote kunstaankoop met onder andere vier oude, kleurige tegels uit het Damascus, dat toen Ottomaans was. Mesdag moest eigenlijk 1.058 gulden neerleggen voor de hele aankoop, een enorm bedrag. Maar hij ruilde hem tegen een tekening en een schilderij van zichzelf. Zo hoefde hij nog maar 58 gulden te betalen. Hendrik Willems handelsgeest legde hem geen windeieren.
Onbekend, Tegel met floraal decor, Damascus, 17de eeuw
Onbekend, Tegel met floraal decor, Damascus, 17de eeuw
Onbekend, Tegel met floraal decor, Damascus, 17de eeuw
Onbekend, Tegel met floraal decor, Damascus, 17de eeuw
Pauw
Hoe langer je naar deze pauw kijkt, hoe meer je ontdekt: zijn turkooizen ogen, de versieringen op zijn staart en hals, de tulpjes op zijn kop. Dergelijke voorwerpen waren geliefd bij verzamelaars en waren bij verschillende kunsthandels te koop, ook in Den Haag. Zo kwam deze wierookbrander uit Qajar Iran (een Perzische dynastie die het huidige Iran bestuurde) in het bezit van de Mesdags.
Onbekend, Pauw, Qajar Iran, 19de eeuw
Een bijzondere collectie
De Mesdags verzamelden niet alleen werk van vrienden en toonaangevende Franse kunstenaars. Ze kochten ook veel Aziatische kunst – geheel volgens de mode. Maar Hendrik Willem en Sientje verzamelden vooral wat ze zelf mooi vonden. Dus ook het werk van Theo Colenbrander, die toen helemaal niet zo populair was.
